Terug naar Kosovo: vlog toegift

Hoe snel alles weer normaal is als je terug thuis bent is toch altijd verbazingwekkend. In het vliegtuig terug denk je nog dat het leven er echt anders uit gaat zien vanaf nu. Maar je zit nog niet in de trein of je merkt alweer hoe de gewoontes van thuis één voor één weer aankloppen. En het is ook heel fijn om weer thuis te zijn. En er is ook wel degelijk iets veranderd.

De laatste ochtend in ons appartement waren we druk bezig met alle cadeaus over de tassen te verdelen. Ik zweer dat we kilo’s zwaarder zijn teruggekomen door de boeken, de fles raki en alle andere prachtige aandenkens. Grappig genoeg wogen de mooiste cadeaus niks tot bijna niks.

De herinneringen aan deze week zijn tot zucht verworden ervaringen. En dan heb ik het over een ander soort zucht dan die van Isuf of van Fadil op het moment dat ik ze naar hun ervaringen in de oorlog vroeg. Die zucht vertelde eigenlijk al alles. Daar klonk de pijn en het niet willen terugkeren naar die herinnering helemaal in door.

Nee, onze herinneringen zijn juist ervaringen en ontmoetingen waar ik graag aan terugdenk en zal terugdenken. Ze gaan gepaard met zowel verdriet als met vrolijkheid en zijn een schat aan materiaal voor de te maken podcast/documentaire. Al gaat het nog een monsterklus worden om uit die veelheid aan audio en video een selectie te maken. Ik troost me dan maar met de gedachte dat ook die klus uiteindelijk niet meer dan een zucht van verleden zal zijn.

Toch vertegenwoordigen al die zuchten wel degelijk het gewicht van het verleden. Ik heb het bij Andries gezien dat op het moment dat een heftige herinnering terugkomt, dat die dan weer even volledig reëel aanwezig is. Zoiets een plek geven waardoor het draaglijk wordt om met die flashbacks om te gaan, dat kost enorm veel energie. En dus zal het nog geen plek kunnen geven, oneindig veel meer kosten. Daarin zie je dat PTSS een ziekte is die energie vreet en je volledig kan opslokken.

Gelukkig hebben veel van Andries' herinneringen een plek gekregen in zijn verhalen. En afgelopen week stond in het teken om letterlijk terug te keren naar een aantal van die verhalen. En hoe mooi was het om te zien dat daar dan nieuwe verhalen, nieuwe zuchten van herinneringen ontstaan. Verhalen van liefde en vriendschap, ondanks pijn en verdriet. Dat we die verhalen mee terug hebben genomen is oneindig veel waard. De douane bij het vliegveld is gek dat ze daar niet op gaan controleren in plaats van alleen maar op wat extra gewicht.

Maar het mooiste cadeau woog net iets meer dan een zucht, maar niet veel meer. Het was een klein steentje, opgepakt van de weg. Gegeven aan een dochter om - net zoals die steen - niet te huilen, zolang haar vader weg zou zijn. Om hen die voldoening niet te geven als ze haar vader meenamen, zou ze zo sterk moeten zijn als die steen. En dat steentje ligt nu in mijn kast. Het kost me moeite als ik het aan het gewicht van deze herinnering denk, me aan de opdracht van het steentje te houden.